آسانسورها نقش مهمی در حمل‌ونقل عمودی در ساختمان‌های چندطبقه ایفا می‌کنند، اما ایمنی آن‌ها موضوعی حیاتی است. یکی از حوادث پرخطر در آسانسورها، حرکت ناخواسته کابین در هنگام باز بودن درب‌ها است که می‌تواند منجر به بروز آسیب‌های جدی شود. به همین منظور، در استاندارد EN81-1/2:1998، تدابیر ویژه‌ای برای پیشگیری از این حادثه تعریف شده که رعایت آن‌ها در طراحی و خرید آسانسور ضروری است.

حرکت ناخواسته کابین آسانسور چیست؟

حرکت ناخواسته کابین یا Unintended Car Movement (UCM)، به شرایطی گفته می‌شود که کابین آسانسور در حالتی که درب طبقه یا کابین باز است، به‌طور خودکار و ناخواسته به سمت بالا یا پایین حرکت کند. این حرکت اغلب ناشی از نقص در سیستم ترمز یا عملکرد نادرست تجهیزات کنترلی است و می‌تواند جان افراد را در معرض خطر قرار دهد.

الزامات استاندارد EN81 برای جلوگیری از UCM

بر اساس الزامات تعریف‌شده در استاندارد اروپایی EN81-1/2، آسانسورها باید به سیستمی مجهز باشند که از بروز حرکت ناخواسته کابین جلوگیری کند. این الزامات شامل موارد زیر است:

  • توقف کابین در محدوده‌ای حداکثر تا ۱.۲ متر پایین‌تر یا بالاتر از تراز طبقه

  • فراهم بودن حداقل ۱ متر ارتفاع برای خروج ایمن افراد از کابین

  • محدود بودن شتاب توقف اضطراری به حداکثر g1

  • توانایی سیستم در تشخیص حرکت کابین در حین باز بودن درب‌ها

  • قطع سریع حرکت کابین و ممانعت از شروع مجدد آن تا زمان بررسی توسط سرویس‌کار

این الزامات نشان می‌دهند که سیستم UCM باید هم دقت بالایی در شناسایی خطر داشته باشد و هم بتواند واکنش ایمنی سریعی نشان دهد. رعایت این اصول در طراحی آسانسور، احتمال بروز خطر را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

دسته‌بندی گواهینامه‌های ایمنی سیستم UCM

تأمین‌کنندگان و سازندگان آسانسور می‌توانند تأییدیه‌های ایمنی مرتبط با UCM را در سه سطح مختلف دریافت کنند:

  • گواهی‌نامه مستقل برای هر قطعه به‌صورت جداگانه (مثل ترمز، گاورنر یا برد UCM)

  • تأییدیه کلی برای مجموعه‌ای از قطعات در قالب یک سیستم

  • گواهی‌نامه جامع برای کل سیستم آسانسور با تجهیزات کامل

هر یک از این سطوح تأییدیه به نوعی میزان پوشش ایمنی سیستم را مشخص می‌کنند و هنگام خرید آسانسور، توجه به نوع گواهینامه‌ها می‌تواند معیار مناسبی برای انتخاب مدل ایمن‌تر باشد.

راهکارهای پیشگیری از حرکت ناخواسته کابین

مطابق با فناوری‌های موجود، چهار راهکار اصلی برای مقابله با UCM در آسانسورها تعریف شده است. این راهکارها بر اساس نوع سیستم محرکه (کششی یا هیدرولیکی)، تجهیزات کنترلی و سطح ایمنی قابل اجرا هستند.

راهکار اول: گاورنر سرعت + پاراشوت + برد تشخیص UCM

در این راهکار، سه قطعه اصلی به‌کار گرفته می‌شود:

  • گاورنر سرعت برای تشخیص حرکت

  • یک جفت پاراشوت برای توقف اضطراری

  • برد الکترونیکی UCM برای تحلیل و کنترل

در این سیستم، زمانی که کابین در تراز طبقه قرار دارد و درب باز است، گاورنر و سنسورهای داخل چاه حرکت‌های مشکوک را رصد می‌کنند. در صورت تشخیص حرکت ناگهانی، برد UCM دستور فعال‌سازی پاراشوت‌ها را صادر کرده و از بروز حادثه جلوگیری می‌کند. از ویژگی‌های مهم این سیستم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • تشخیص افزایش شتاب: گاورنر الکترونیکی می‌تواند قبل از رسیدن به سرعت خطرناک، پاراشوت را فعال کند.

  • امنیت بالا در زمان سرویس: قابلیت کاهش سرعت تحریک گاورنر در زمان نصب یا بازرسی، ایمنی کارکنان فنی را افزایش می‌دهد.

  • سازگاری با گاورنر مکانیکی: این سیستم می‌تواند با گاورنرهای مکانیکی رایج نیز به‌خوبی عمل کند.

این راهکار یکی از رایج‌ترین روش‌های جلوگیری از UCM است و عملکرد مناسبی در ساختمان‌های پرجمعیت دارد.

راهکار دوم: گاورنر سرعت + ترمز موتور گیرلس + برد تشخیص UCM

در این ترکیب، به‌جای استفاده از پاراشوت، ترمز الکترومکانیکی موتور گیرلس عمل توقف را انجام می‌دهد. اجزای اصلی عبارت‌اند از:

  • گاورنر سرعت

  • ترمز گیرلس با فیدبک کنتاکتورها

  • برد UCM

در این سیستم، در صورت حرکت ناخواسته، گاورنر مدار ایمنی را باز کرده و ترمز گیرلس فعال می‌شود. برد UCM حرکت را تحلیل کرده و تا زمان رفع ایراد، اجازه حرکت مجدد به کابین نمی‌دهد. این روش برای ساختمان‌هایی که از موتور گیرلس استفاده می‌کنند، انتخابی بسیار کاربردی و پیشرفته به‌حساب می‌آید.

راهکار سوم: اینورتر + ترمز گیرلس + فیدبک کنتاکتورها

در این راهکار، عملکرد شناسایی و توقف به کمک اینورتر انجام می‌شود. اجزای این سیستم شامل:

  • اینورتر برای تشخیص و تحلیل حرکت

  • ترمز موتور گیرلس

  • دو ترمز جداگانه با مانیتورینگ فیدبک

در این روش، اینورتر بر عملکرد هر دو ترمز نظارت دارد و در صورت بروز مشکل، کابین را متوقف و هشدار صادر می‌کند. این سیستم دقت بالایی در تشخیص دارد و برای آسانسورهای مدرن با سطح تکنولوژی بالا طراحی شده است.

راهکار چهارم: شیر هیدرولیکی + برد تشخیص UCM

این روش ویژه آسانسورهای هیدرولیکی است و در آن اجزای کلیدی عبارت‌اند از:

  • شیر هیدرولیکی برای کنترل حرکت سیال

  • برد UCM برای تحلیل تغییرات فشار و موقعیت

در این سیستم، چنانچه افت ناگهانی فشار یا نشت روغن تشخیص داده شود، برد الکترونیکی فرمان توقف کابین را صادر می‌کند. این راهکار ایمنی مناسبی برای جلوگیری از سقوط در آسانسورهای هیدرولیکی فراهم می‌کند.

پیشگیری از حرکت ناخواسته کابین یکی از الزامات حیاتی برای ایمنی کاربران آسانسور است. رعایت استاندارد EN81-1/2 و به‌کارگیری راهکارهای تأییدشده UCM، نه‌تنها باعث کاهش حوادث می‌شود بلکه اعتماد ساکنین ساختمان را نیز افزایش می‌دهد.

اگر قصد خرید آسانسور دارید، اطمینان حاصل کنید که سیستم انتخابی شما از راهکارهای UCM بهره‌مند باشد و قطعات آن دارای تأییدیه A3 یا معادل آن باشند. این اقدام، سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای امنیت، آسایش و رضایت کاربران خواهد بود.

نمره شما به این مقاله