تعریف چاه آسانسور

چاه آسانسور (Elevator Shaft) فضای عمودی بسته‌ای است که از بالاترین نقطه توقف کابین تا پایین‌ترین نقطه حرکت آن امتداد دارد. این فضا معمولاً در مرکز یا گوشه ساختمان تعبیه شده و محل استقرار کابین، وزنه تعادل، ریل‌های هدایتگر، سیم‌بکسل، درب‌های طبقات و سایر تجهیزات مکانیکی است.

• چاه آسانسور از چهار طرف با دیوارهای بتنی یا دیوارهای مقاوم به آتش محصور می‌شود.

• درب طبقات، روی دیوارهای چاه نصب می‌شوند و تنها در زمان توقف کابین در آن طبقه باز می‌شوند.

• این فضا باید به‌گونه‌ای طراحی شود که ایمنی سرویس‌کاران، مسافران و تجهیزات آسانسور کاملاً تأمین شود.

چاه آسانسور با اینکه در ظاهر تنها فضایی برای حرکت کابین به نظر می‌رسد، اما عملاً مهم‌ترین بستر برای عملکرد مطمئن و بی‌نقص سیستم آسانسور است.

اجزای اصلی چاه آسانسور

برای درک بهتر عملکرد چاه آسانسور، لازم است با اجزای اصلی آن آشنا شویم:

۱. کابین آسانسور

کابین، بخش متحرکی است که مسافران یا بار در آن قرار می‌گیرند. این کابین به‌وسیله سیم‌بکسل‌ها یا جک‌های هیدرولیکی در چاه حرکت می‌کند. کابین توسط ریل‌هایی که روی دیواره چاه نصب می‌شوند هدایت شده و از چپ و راست یا جلو و عقب محدود می‌شود.

۲. وزنه تعادل

برای آسانسورهای کششی، وزنه تعادل در طرف دیگر سیستم نصب می‌شود و با حرکت کابین به سمت بالا یا پایین، تعادل مکانیکی و کاهش مصرف انرژی را فراهم می‌کند. این وزنه نیز در داخل چاه و بر روی ریل مستقل حرکت می‌کند.

۳. ریل‌های راهنما

ریل‌ها (Guide Rails) مسیر حرکت کابین و وزنه تعادل را مشخص می‌کنند و از انحراف، لرزش یا واژگونی آن جلوگیری می‌کنند. این ریل‌ها معمولاً از جنس فولاد سخت‌شده ساخته می‌شوند و به بدنه چاه متصل هستند.

۴. چاهک آسانسور (Pit)

در پایین‌ترین بخش چاه، فضایی به نام چاهک تعبیه می‌شود. چاهک، فاصله‌ای عمودی است که بین کف پایین‌ترین توقف کابین تا کف اصلی چاه قرار دارد. عمق چاهک بر اساس سرعت آسانسور و نوع آن (هیدرولیک یا کششی) طبق استاندارد ملی یا EN81 مشخص می‌شود

۵. بالاسری آسانسور (Headroom)

فضای بالایی چاه، بالاسری نام دارد و به فاصله بین سقف بالاترین توقف کابین تا سقف چاه اطلاق می‌شود. این فضا برای نصب قرقره‌ها، ضربه‌گیر بالا، ترمز اضطراری و تجهیزات کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• حداقل ارتفاع بالاسری: بر اساس ارتفاع کابین و تجهیزات مکانیکی تعیین می‌شود

• تأثیر در ایمنی: فضایی حیاتی برای جلوگیری از برخورد سرویس‌کار یا قطعات با سقف در صورت اختلال عملکرد

در مجموع، اجزای اصلی چاه آسانسور، هر یک نقش ویژه‌ای در عملکرد ایمن، روان و مؤثر این سیستم دارند. از کابین و وزنه تعادل گرفته تا ریل‌های راهنما، چاهک و بالاسری، همگی باید با دقت بالا طراحی، اجرا و نصب شوند. توجه به کیفیت، استحکام و استانداردهای مرتبط با این اجزا، نه‌تنها موجب افزایش عمر مفید آسانسور می‌شود، بلکه ایمنی کاربران و تکنسین‌های سرویس را نیز تضمین می‌کند.

استانداردها و الزامات اجرایی در ساخت چاه آسانسور

اجرای صحیح چاه آسانسور از نظر ابعاد، استحکام، تهویه و ایمنی، مستقیماً بر عملکرد و طول عمر آسانسور تأثیر دارد. رعایت الزامات زیر برای ساخت چاه آسانسور الزامی است:

• ابعاد چاه: باید بر اساس ظرفیت کابین، نوع درب‌ها، فضای حرکتی وزنه تعادل و محل قرارگیری تابلو فرمان تعیین شود.

• تراز بودن سطوح: دیواره‌ها و ریل‌ها باید کاملاً تراز، عمود و محکم نصب شوند تا از لرزش کابین جلوگیری شود.

• ضدآب بودن چاهک: کف چاهک باید ایزوله و مقاوم در برابر رطوبت باشد تا از آسیب به تجهیزات جلوگیری شود.

• تهویه مناسب: چاه باید دارای تهویه مناسب باشد تا گرمای ناشی از موتور و تابلو کنترل دفع شود.

• دسترسی به تجهیزات ایمنی: سرویس‌کار آسانسور باید بتواند به تمام تجهیزات نصب‌شده در چاه، دسترسی امن داشته باشد.

رعایت این موارد، هم در زمان اجرای پروژه و هم در نگهداری آسانسور، از اهمیت بالایی برخوردار است و بازرسی‌های دوره‌ای نیز باید این موارد را مدنظر قرار دهند.

نکات مهم در طراحی و اجرای چاه برای خرید آسانسور

اگر در مرحله ساخت ساختمان قرار دارید و قصد خرید آسانسور دارید، بهتر است برخی نکات را در طراحی چاه آسانسور در نظر بگیرید:

• همکاری با شرکت آسانسور از ابتدا: طراحی چاه باید با هماهنگی کامل شرکت تأمین‌کننده آسانسور انجام شود تا ابعاد و مشخصات سازه‌ای متناسب با تجهیزات انتخابی باشد.

• پیش‌بینی فضای کافی: در صورت اجرای چاه با ابعاد غیر استاندارد، ممکن است در آینده امکان نصب آسانسور استاندارد فراهم نباشد یا نیاز به سفارش کابین سفارشی با هزینه بیشتر باشد.

• استفاده از مصالح مقاوم: برای دیوارهای چاه، از مصالحی استفاده شود که در برابر رطوبت، ضربه و آتش‌سوزی مقاوم باشند.

• در نظر گرفتن جان‌پناه و روشنایی: ایجاد فضای ایمن برای کارگران سرویس و روشنایی کافی در داخل چاه، از الزامات ضروری محسوب می‌شود.

چاه آسانسور بخشی پنهان اما بسیار مهم در هر پروژه ساختمانی است. این فضا نه‌تنها محل حرکت کابین و تجهیزات مکانیکی است، بلکه به‌عنوان فضایی ایمن و استاندارد، نقش حیاتی در حفظ جان کاربران و سرویس‌کاران دارد. رعایت اصول فنی و الزامات استاندارد در اجرای چاه، تضمینی برای کارکرد ایمن و بی‌نقص آسانسور خواهد بود.

اگر در حال برنامه‌ریزی برای خرید آسانسور هستید، حتماً با شرکت‌های معتبر مشورت کنید و طراحی چاه را از همان ابتدای پروژه با مشخصات فنی تطبیق دهید. یک چاه آسانسور استاندارد، پایه‌ای محکم برای بهره‌برداری طولانی‌مدت از آسانسور شما خواهد بود.

چاهك آسانسور

در پايين چاه آسانسور به فاصله قائم بین کف پایین‌ترین نقطه توقف تا کف چاه آسانسور، چاهک (Pit) می‌گویند. این فاصله همانند بالاسری از روی استاندارهای ویژه تعیین می‌شود و به نوع و سرعت آسانسور بستگی دارد. درواقع چاهک در چاه آسانسور به خاطر تأمین فضای لازم به‌عنوان جان‌پناه برای سرویس‌کار آسانسور و نصب برخی تجهیزات از قبیل ضربه‌گیر یا بافر آسانسور و… تعبیه می‌شود.